Wat is hooggevoelig zijn?

Hooggevoelig of hoogsensitief zijn, wil zeggen dat je over een sensitief zenuwstelsel beschikt. De term HSP (‘Highly Sensitive Person) of hooggevoelig persoon werd in 1996 geïntroduceerd door dr. Elaine N. Aron, een Amerikaans klinisch psychologe en wetenschappelijk onderzoekster. Een HSP is iemand die gevoeliger is voor indrukken, zich bewuster is van subtiliteiten in zijn omgeving en deze indrukken en prikkels diepgaander verwerkt dan een gemiddeld persoon. Hooggevoeligheid is een aangeboren karaktereigenschap die voorkomt bij 15 tot 20% van de bevolking. Iedereen heeft een mate van gevoeligheid, variërend van (denk aan kledingmaten)  XS-S-M-L-XL-XXL. Je zou kunnen stellen dat een HSP qua gevoeligheid dan boven maat M zit…

Iedereen, hooggevoelig of niet, voelt zich het best en presteert het best als hij noch te weinig noch te veel geprikkeld is.

Te weinig prikkeling maakt iemand verveeld, duf en inefficiënt.  Te veel prikkeling leidt tot overbelasting van het zenuwstelsel (overprikkeling) met als gevolg irritatie, stress, verwarring, angst… De beste hoeveelheid prikkeling ligt hier ergens tussenin, iedereen heeft behoefte aan en verlangt naar dit optimaal niveau van prikkeling. Mensen verschillen aanzienlijk in de mate waarin hun zenuwstelsel in dezelfde situatie, door dezelfde stimulansen wordt geprikkeld. Doordat HSP’s subtieler waarnemen en dus meer prikkels te verwerken krijgen, is hun grens van overprikkeling sneller bereikt  dan bij de meeste mensen. Een HSP raakt dus, bij de zelfde hoeveelheid prikkels, sneller overprikkeld. Deze prikkels kunnen extern maar ook intern zijn (intense emoties).

Het verschil in gevoeligheid voor prikkels is grotendeels aangeboren en is zeer wezenlijk en normaal.

Elke dag doen we indrukken op via onze zintuigen: horen, zien, ruiken, proeven, voelen. Een HSP doet dit intenser, neemt meer prikkels op en verwerkt ze op een dieper niveau dan de gemiddelde persoon. Dit heeft veel voordelen (bv sneller merken dat er gevaar dreigt, goed anderen kunnen aanvoelen, intens kunnen genieten van kunst of muziek, …) maar er zijn ook valkuilen en specifieke uitdagingen aan verbonden. HSP’s hebben bijvoorbeeld meer tijd nodig om alle indrukken en prikkels te verwerken, ze hebben dan behoefte om zich terug te trekken op zichzelf, liefst in een rustige omgeving. Als dit niet mogelijk is of er wordt geen gehoor aangegeven, kan een HSP overprikkeld geraken. Als deze overprikkeling lang aanhoudt, chronisch wordt, kan dit leiden tot burn-out, chronische vermoeidheid, gebrek aan vitaliteit of andere fysieke en psychische klachten…

Een andere uitdaging is dat (hoog)gevoeligheid in onze cultuur niet altijd wordt gewaardeerd. We leren van jongs af aan dat het verstand, de rede en cognitieve vaardigheden zeer belangrijk zijn en primeren op ons (ge)voelen(s). Daardoor leren we onze gevoelige kant te negeren en niet te luisteren naar de signalen van ons lichaam en ons hart. Dit kan op lange duur lijden tot ontevredenheid, gebrek aan zelfwaardering en verlies van vitaliteit en vreugde.

Waar hebben HSP’s behoefte aan? Zelfzorg!

• Om als HSP goed en gezond te functioneren is het in de eerste plaats belangrijk dat je je bewust wordt van je eigen gevoeligheid en je je goed informeert over deze eigenschap.
• Je gevoeligheid serieus nemen en gehoor geven aan de specifieke behoeftes en noden die ermee samenhangen.
• Je verleden in een nieuw kader plaatsen, namelijk in het licht van je sensitiviteit en de eventuele gevolgen van een moeilijke jeugd helen.
• Leren omgaan met overprikkeling: hoe je het kan vermijden, hoe er het hoofd aan bieden als het toch gebeurt, hoe ervan herstellen, …
• ….

Doe de hooggevoeligheid- test.

Als je wil weten of je hoogsensitief bent, kan je hieronder de test van Elaine Aron doen.

Beantwoord iedere vraag al naar gelang je gevoel je ingeeft. Antwoord met ‘ja’ als het in ieder geval enigszins op gaat voor jou. Antwoord ‘nee’ als het niet speciaal  of helemaal niet geldt voor jou.

• Ik ben me bewust van subtiele signalen in mijn omgeving                
• Ik word beïnvloed door de stemmingen van anderen                        
• Ik ben nogal gevoelig voor pijn                                                          
• Tijdens drukke dagen merk ik dat ik behoefte heb om me terug te trekken in mijn bed of een donkere kamer of een ander plek waar ik ongestoord alleen kan zijn                                                   
• Ik raak gemakkelijk overvoerd door dingen als fel licht, sterke geuren, grove weefsels of harde sirenes            
• Ik ben bijzonder gevoelig voor de effecten van cafeïne                      
• Ik heb een rijke, complexe, innerlijke belevingswereld            
• Ik voel me niet op mijn gemak bij harde geluiden                               
• Ik kan diep ontroerd raken door kunst of muziek                                 
• Ik ben consciëntieus (wil dingen volgens mijn geweten doen)             
• Ik schrik gemakkelijk                                                                            
• Ik voel me opgejaagd als ik veel moet doen in korte tijd                    
• Ik raak geïrriteerd als mensen proberen me veel dingen tegelijk te laten doen                                                 
• Ik doe erg mijn best te voorkomen dat ik fouten maak of dingen vergeet                                                        
• Ik kijk uit principe niet naar gewelddadige films of tv-shows              
• Ik voel me ongemakkelijk als er veel om mij heen gebeurt                
• Veranderingen in mijn leven brengen mij van stuk                      
• Ik heb een neus voor delicate geuren, smaken, geluiden en geniet daarvan                                                   
• Het vermijden van situaties die me van streek maken heeft bij mij een hoge prioriteit                                     
• Als kind werd ik door mijn ouders of leraren gevoelig of verlegen gevonden                                                 
• Als mensen zich in een fysieke omgeving niet prettig voelen, weet ik meestal wat er moet gebeuren om dat te veranderen   
• Als ik erge honger heb, heeft dat sterke invloed op mijn concentratievermogen of mijn humeur                   
• Als ik met iemand moet wedijveren of op mijn vingers wordt gekeken, word ik zo nerveus dat mijn prestaties veel minder zijn dan gewoonlijk                                                                                                                                                 

Jouw score

Als je veertien of meer vragen met ‘ja’ hebt beantwoord, ben je waarschijnlijk hoogsensitief. Maar eerlijk gezegd is geen enkele psychologische test zo betrouwbaar dat je je leven er op zou moeten baseren. Als je slechts één of twee vragen met ‘waar’ hebt beantwoord, maar ze zijn wel uitzonderlijk waar voor jou, dan sta je wellicht ook in je recht om jezelf hoogsensitief te noemen.

Tip: lees het boek ‘Hoog sensitieve personen’ van Elaine Aron: als je jezelf herkent in de diepgaande beschrijving van een HSP in hoofdstuk 1, kun je jezelf als zodanig beschouwen. Het boek zal je helpen jezelf beter te begrijpen en zal je leren hoe je kan floreren in een ‘niet-zo-gevoelige’ hedendaagse wereld…